Katran, kömür, ağaç, kemik ve diğer doğal nesnelerin damıtılması yöntemiyle elde edilen, aşırı derecede koyu renge sahip bir yağ türüdür. Katran elde edilmesi sırasında, doğal nesneler havasız ortamlarda dışarıdan uygulanan kuvvet ile ısıtılmaktadır. Katran üzerine yapılan incelemelerde iki tür katran bulunmuştur: ağaç katranı ve kömür katranı.

Kömür katranı, rengi siyah, naftaline benzer bir kokusu ve yakıcı tadı olan yarı katı bir bileşiktir. Ekonomik değeri oldukça büyüktür ve cevher kömürünün damıtılmasıyla elde edilmektedir. Kömür katranı, asit, alkali ve çözücülerle iyileştirilerek damıtılır ve yaklaşık 200 bileşiğe ayrılır. Bu bileşikler çeşitli endüstriyel alanlarda kullanılır:

Kömür katranı, patlayıcı özellik taşıdığından tehlikeli maddeler sınıfında yer almaktadır ve alkol ve eter içinde çözünmektedir. Günümüzde boyalar ve çeşitli plastik maddelerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, ulaşım için kullanılan asfaltların tamamında kömür katranı kullanılmaktadır. Yüksek sızdırmazlık özelliğinden dolayı çoğu yerde izolasyonda tercih edilmektedir.

Ağaç katranı, akışkan, yapışkan, dayanıklı kokulu ve koyu kahverengi renkte bir maddedir. İnce katmanları yarı saydamdır. Kaynama noktası 240-400 santigrat derece arasında değişir ve özgül kütlesi 1.03-1.07 arasındadır. Isıtılması sonucunda elde edilen buharın yanma ısısı 54,4 santigrat derecedir. Ağaç katranının patlayıcı özelliği bulunmaktadır ve insan sağlığına olumsuz etkileri vardır, zehirleyici olabilir. Alkol ve su içinde çözünme özelliği gösterir. Özellikle cila ve boya üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Sızdırmazlık özelliğinden dolayı kırsal kesimlerde uyuz olan köpeklerin iyileştirilmesinde kullanılır. Uyuz yarasının olduğu yere katran sürülerek yaranın hava ile teması kesilerek iyileştirilmesi sağlanır.

Sert ağaçların uçucu kısımları ortalama olarak %3-4 metil alkol, %81 su, %6-8 asetik asit ve %7 katran içerir. Katran ise yağ asitlerini, ketonları, alkolleri, esterleri, fenolleri ve fenollerin metil eterlerini ve yağları içerir.

Özetle, katran çeşitli endüstriyel ve tıbbi uygulamalarda önemli bir bileşen olarak kullanılmaktadır. Kömür katranı ve ağaç katranı, farklı özellikleri ve kullanımları ile geniş bir yelpazede fayda sağlar.