Format Ne İşe Yarar?

Format, bilgisayarın sabit diskini fabrika ayarlarına döndürmek, yani başlangıçtaki boş ve kullanıma hazır hale getirme işlemidir. Halk arasında ve bu işi bilmeyen kişiler arasında format, bilgisayara Windows veya başka bir işletim sistemini yeniden kurmak olarak bilinmektedir. Ancak bu doğru bir anlayış değildir. Format atma işlemi sonrasında işletim sistemi ve diğer yazılımlar yeniden kurulduğu için, formatın bu işlem olduğu sanılmaktadır. Bilgisayarınızı gerçekten bu işlerden anlayan birine formatlansın diye verirseniz, bilgisayarınızı sistem kurulmadan boş olarak geri alabilirsiniz. Format işlemi, sabit diske zarar vermeyen bir işlem olmakla birlikte, sık sık format atmak sabit diski yorar ve hata yapmaya zorlayabilir. Eğer sabit diskinizde problem olduğunu düşünmüyorsanız, hızlı format seçeneklerini tercih etmelisiniz. Format atmak ve işletim sistemini yeniden kurmak en son çare olmalıdır; ancak en ufak sorunlarda bile çoğu kişi tarafından format veya işletim sistemi kurulumu tercih edilmektedir. Eğer elinizde bilgisayarla gelen ürün kurtarma CD veya DVD'si varsa, bunu kullanarak kendi başınıza bile sisteminizi fabrika ayarlarına getirebilirsiniz. Üretici firmalar tarafından özel olarak hazırlanan bu CD ve DVD'ler format ve sistem kurulum işlemini otomatik olarak yapar. Bu işlem yapılmadan önce verilerinizin yedeğini almanız önemle tavsiye edilir. İşlem süresi ise yazılım ve sistem geliştiricilerin yazılıma nasıl ve ne kadar fazladan yazılım eklediklerine göre değişmektedir. Örneğin, antivirüs programı, deneme ofis programı gibi yazılımlar eklenmişse, işlem ortalama 1-3 saat arasında sürebilmektedir.

Bilgisayara format atmanın amacı, şüphesiz ki bilgisayarın işletim sisteminin daha kararlı, rahat ve hızlı çalışmasını sağlamaktır. Format atmak aynı zamanda bilgisayarın sanal belleğini de rahatlatır. Sanal bellek, bilgisayarımız açıkken yapılan tüm işlemleri hafızasına kaydeden yerdir. Örneğin, bir oyun veya tarayıcı açıldığında sanal bellek devreye girer ve bu sayede açılır. Eğer sanal bellek olmasaydı, bilgisayarda yapılan her işlem yerel diske kaydedilir ve yerel disk kısa sürede çöp bilgilerle dolup taşardı. Sanal bellek anlık bir hafızadır ve sürekli olarak kendini yeniler; yani bilgisayar kapatılıp açıldığında sanal bellek otomatik olarak sıfırlanır. Ancak bilgisayarınız uzun süre formatlanmamışsa, sanal bellek bilgisayar açıldığında çok fazla program çalıştırır ve bunlar ön yükleme olduğundan arka planda çalışır, görünmez. Ayrıca, bilgisayara kurulan diğer programlar ve uygulamalar kaldırıldıklarında reg (kayıt defteri) dosyalarında kalıntı bırakır ve bu da kayıt defterinin şişmesine neden olur, bu da bilgisayarın yavaşlamasına yol açar.

Bilgisayara format atıldığında her ne kadar hızlansa da, bu işlemi sürekli olarak yapmak bilgisayarın sabit diskine zarar verebilir. Bunun nedeni, format atıldığında C ve D sürücülerinizin sıfırlanmasıdır. Bu bilgiler biçimlendirme şeklinde silinir. Yavaş biçimlendirme tavsiye edilen şekli olmakla beraber, yavaş biçimlendirme ile format atmak 5-10 saat sürebilir. Disk her hızlı biçimlendirildiğinde, daha hızlı bir şekilde çalışmaya başlar ve veri kaybına uğrar. Yani diskin boyutunda çok az da olsa bir küçülme meydana gelir. Buna örnek olarak, herhangi bir kağıdın üzerine sürekli olarak yazı yazıp sildiğinizi düşünelim, bir süre sonra artık o kağıt kullanılamaz hale gelir; bilgisayarın sabit diski de çok sık format atıldığında belli bir süre sonra kullanılamaz hale gelebilmektedir.

Format işlemine başlamadan önce, aşağıdaki adımları takip etmeniz önerilir:

Format işlemi tamamlandıktan sonra ise şu adımları takip edebilirsiniz:

Bu adımlar, format işlemi sonrası bilgisayarınızın daha stabil ve güvenli çalışmasını sağlayacaktır.